Rosettkarse Cardamine hirsuta L.

Rosettkarse er ei eittårig urt med stenglar opptil 25 cm, men oftast lågare. Planten er snau på stengelen og grissent håra på blada. Planten har ein mangeblada rosett som ikkje visnar tidleg, med rosettblad med 1–6 par sidesmåblad, og 0–4 små, finna stengelblad der småblada ofte har eit kort, grant skaft. Stengelblada er oftast mykje mindre enn rosettblada (skilnad frå skogkarse Cardamine flexuosa). Småblada, både på rosettblada og stengelblada, er elliptiske til avrunda, og endesmåbladet er oftast noko større enn sidesmåblada. Håra på blada (om dei finst) er granne, ikkje breiare nedst enn øvst (viktig skilnad mot skogkarse). Blomestanden er ein klase som ikkje strekkjer seg særleg mykje i fruktstadiet. Kronblada er 2,5–4 mm lange og kvite, men stundom manglar dei. Oftast er det berre fire pollenberarar (endå ein skilnad mot skogkarse som oftast har seks). Frukta er ei grann langskulpe på 10–25 mm med 0,2–1 mm lang, konisk griffel. Skulpa er oftast opprett, men sit på eit nokså kort, oppstigande skaft. Skulpene stikk opp over dei øvste blomane.

Rosettkarse er diploid (sjeldan tetraploid) med grunntal x = 8 og kromosomtal 2n = 16 (32). Teljingar er ikkje utførte på norsk materiale.

Rosettkarse kan vere både heimleg og framand. Som antatt heimleg veks han på nokså grunnlendt mark i kratt og skogkantar, på berg og skjelsandbankar. Som opplagt framand er han komen inn med gartnerivarer i hagar, parkar, ved gartneri og på mange slags skrotemark. Han er lite nærings- og basekrevjande. Desse plantane er truleg komne frå lengre sør i Europa og er ofte nokså kortlevde, men dei dukkar opp på ei mengd stader kvart år.

Den antatte heimlege utbreiinga omfattar kanskje berre kyststrøka frå Østfold til Sogn, dvs. i nemoral og boreonemoral sone. Som opplagt framand er han funnen til sørboreal og litt inn i mellomboreal sone, på Austlandet nord til Tynset (Hedmark) og Ringebu (Oppland) og svært mange stader i kyst- og dalstrøk nord til Sortland (Nordland) og Ibestad og Tromsø (Troms). Han er funnen opp til 270 moh. i Lardal (Vestfold) som mogeleg heimleg, til over 620 moh. i Røros (Sør-Trøndelag) som opplagt framand. Det er data som tyder på at arten er i rask spreiing i Noreg i dag.

Den globale utbreiinga er vid. Ho omfattar om lag heile Europa, Nord- og Sentral-Afrika (men skilt av Sahara), og Asia og Australasia aust til Kina og Ny Guinea. Det er mogeleg at arten opphaveleg har vore avgrensa til Søraust-Europa, Nord-Afrika og Vest-Asia (sjå Hartvig 2015). Hartvig reknar han som framand i Danmark, men kommenterer at han er rekna som heimleg i Tyskland, på Dei britiske øyane og mange andre stader i Vest-Europa. Han er vidt kulturspreidd i Nord- og Sør-Amerika, Sør-Afrika, Australia og New Zealand.

Det eantatt heimlege og det opplagt framande materialet skil seg ofte mykje. Stace (2019) beskriv ein nærskyld art som er mykje spreidd på Dei britiske øyane: Cardamine corymbosa Hook. f., frå New Zealand. Han skil seg frå rosettkarse i at han har seks pollenberarar og i at han er heksaploid (2n = 48). Det norske materialet er ikkje studert enno.

Elven R og Hegre H. Rosettkarse Cardamine hirsuta L. www.artsdatabanken.no/Pages/345546. Lasta ned <dag.månad.år>.