Flugeblom Ophrys insectifera L.

Flugeblom er ei opptil 30–35 cm høg urt med to runde knollar, ein opprett stengel med nokre små slireblad nedst og 2–3 spatelforma til elliptiske stengelblad på nedre delen av stengelen. Blada er reint grøne og kortspisse, det øvste stundom redusert til berre ei slire utan bladplate. Blomestanden er ein grissen klase med (1) 2–9 blomar med smalt lansettforma støtteblad. Dei tre ytre blomeblada er grøne; dei to sidestilte står rett ut og er eggforma og butte til kortspisse, det øvre kortare og butt. Dei tre indre blomeblada er brunfiolette og silkehåra; dei to sidestilte er om lag trådforma, bøygde noko oppover og liknar antennene til eit insekt, medan leppa er treflika med to noko nedbøygde sideflikar og ein brei og tydeleg utranda midtflik som har ein om lag firkanta, gråfiolett og glinsande flekk på midten. Denne flekken minner om vengjene på eit insekt. Dei indre blomeblada simulerer ei hoe av to artar av graveveps-slekta Argogorytes, som sit på ein grøn “blome” forma av dei ytre blomeblada.

Flugeblom er diploid med grunntal x = 18 og kromosomtal 2n = 36.

I Sør-Noreg finn ein oftast flugeblom i kalkfuruskog, ein tørr skogtype med svært baserik grunn, eller i naturtypar avleia frå slik skog (m.a. stundom i kalkbrott), men stundom òg i ekstremrikmyr. I Nord-Noreg finn ein oftare arten på open mark, på grunnlendt kalkmark eller på stabil sandmark med mykje skjelsand. Den norske utbreiinga er svært oppdelt. I sør har arten éin kjent førekomst på Enghaugberget i Øf Fredrikstad (og tidlegare kanskje éin i Hvaler) og ei oppdelt utbreiing på vestsida av Oslofjorden frå Te Bamble nordover til Bu Ringerike, og her er han funnen opp til 380 moh. i Bu Nedre og Øvre Eiker. I Midt-Noreg har arten fleire førekomstar langsmed Snåsavatnet i NT Steinkjer og Snåsa og ei lokalitetsgruppe i NT Nærøy. I Nord-Noreg er han kjent frå ei nokså kompakt gruppe av førekomstar i Salten i No Fauske, Beiarn, Gildeskål og Bodø. Utbreiinga er utførleg omtala hos Fremstad (2013). Utbreiinga er oppsplitta òg elles i Norden, m.a. i Sverige og Sørvest-Finland, med fleire lokalitetsgrupper nord til Åland og Uppland, og med ei stor gruppe i Jämtland aust for Trøndelag. Globalt er dette den vidast utbreidde arten av slekta, frå Spania og Italia nord til Nord-Noreg og Nordvest-Russland.

Sjølv om orkidéane har støvfine frø som blir spreidde med vind, er utbreiinga til flugeblom – i Noreg og elles i Nord-Europa – for oppsplitta til at ho kan bli forklara berre med frøspreiing i dag. Planten veks i skog, myr eller på sandmark med mykje og nokså høgvaksen vegetasjon der vinden får lite tak, og frøspreiinga kan ikkje vere svært effektiv. Dessutan er arten, som andre orkidéar, avhengig av at frøa kjem i kontakt med hyfar av ein eigna sopp for spiring. Arten er sterkt knytta til område med svært baserik grunn, og slik grunn er sterkt oppsplitta i dag. I tidleg postglasial tid, med mykje baserike avsetningar etter at breane blei borte, var truleg baserik grunn mykje meir utbreidd enn i dag. Vi reknar difor med at utbreiinga i dag har eit relikt preg.

Elven R. Flugeblom Ophrys insectifera L. www.artsdatabanken.no/Pages/312235. Lasta ned <dag/månad/år>.