Sanddodre Camelina sativa subsp. microcarpa (Andrz. ex DC.) Thell.

Sanddodre er ein stivt opprett, eitt- eller toårig plante opptil 50 cm. Nedre del av stengelen og dei nedre blada er oftast tetthåra med både greina og ugreina hår. Blada har stengelomfattande bladgrunn og er ofte tanna eller grunt flika. Blomestanden er ein klase som strekkjer seg mykje i fruktstadiet. Kronblada er bleikgule og 2,5–4 mm lange. I fruktstanden er dei nokså grove skulpeskafta noko opprette eller sprikjande og oftast kortare enn 2 cm, noko som gjer fruktstanden nokså tett. Skulpa er ei pæreforma kortskulpe på om lag 4–7 × 4–5 mm, med hard vegg der midtnerven berre går om lag halvveges opp på skulpeveggen. Griffelen utgjer om lag 1/3 av heile skulpa. Frøa er 0,7–1,5 mm, tydeleg mindre enn hos den andre underarten.

Kromosomtal er eit problem i slekta Camelina. Grunntala er frå x = 6 til 13, oftast 10. Sanddodre er oftast tetraploid med grunntal oftast x = 10 og kromosomtal 2n = 40, men det er òg rapportert kromosomtal på 2n = 16, 18, 20, 24, 26, 32 og 38. Teljingar er ikkje utførte på norsk materiale.

Sanddodre er framand og truleg mykje komen inn med ballastjord og med grasfrø. Planten vart først funnen på Sjursøya i Oslo i 1834, nær ballastplassen på Grønlia, og han etablerte seg på kalkrikt grunnlende og sandjord fleire stader, mellom anna på kalkøyane Hovedøya, Ulvøya og Malmøykalven i nærleiken til Sjursøya. Elles er han funnen i kunsteng, åker og på skrotemark. Gjennom tida er han funnen mange stader på Austlandet nord til Ringsaker (Hedmark) og Gran (Oppland), og dessutan i Dovre (Oppland), i låglandet og kyststrøk til Hordaland, og med nokre få funn i Skaun og Trondheim (Sør-Trøndelag), Stjørdal (Nord-Trøndelag) og Alstadhaug (Nordland). Den siste kjente førekomsten på grunnlendt kalkmark var på Ulvøya i Oslo, der han sist vart funnen i 1992. Seinare er han berre kjent med ugrasfunn frå to mølleområde i Stavanger (Rogaland) i 2002 (og materialet er ikkje sikkert identifiserbart til underart) og i Kristiansand (Vest-Agder) i 2003 (sikkert identifisert) og frå to funn i Tønsberg (Vestfold) i 2021, det eine ein observasjon, det andre eit herbariebelegg frå i ein åker som kanskje har vore ‘grøngjødsla’ med innførte såfrø. Sanddodre er ikkje lenger ein bufast plante i Noreg.

Historia til sanddodre i Norden er noko usikker. Hartvig (2015) skriv at det er funn av makrofossilar i Danmark frå tidleg mellomalder, men at det første meir moderne funnet er i 1846, nokså samstundes med det første funnet i Noreg. I Sør-Sverige kom han òg inn kring midten av 1800-talet, var fleire stader nokså hyppig, men er no hovudsakleg tilfeldig. Elles er han vidt utbreidd i Mellom- og Sør-Europa, Nord-Afrika, og i Asia aust til Kina og Aust-Sibir.

Ein større del av materialet for arten Camelina sativa er ikkje revidert, i samlingar og opplysningar, og kartet er difor ikkje særleg nyttig.

Storparten av forfattarar reknar sanddodre som ein art (Camelina microcarpa Andrz. ex DC.) særskild frå oljedodre. Han kan vere villplanten som dei andre Camelina-artane og rasane har utvikla seg frå, Camelina sativa s. str. som ein nytteplante og Camelina alyssum som meir spesialiserte ugrasplantar i åkrar. Underartane subsp. sativa og subsp. microcarpa synest å vere knytt saman med nokre mellomformer.

Elven R og Hegre H. Sanddodre Camelina sativa subsp. microcarpa (Andrz. ex DC.) Thell. www.artsdatabanken.no/Pages/345538. Lasta ned <dag.månad.år>.