Svartsurbær Aronia melanocarpa (Michx.) Elliott

Svartsurbær er ein opptil 2 m høg busk som set rotskott (ein skilnad mot ×Sorbaronia). Blad, blomestandakse, underbeger og begerblad er snaue eller om lag snaue. Blada sit skruestilte, som elles i rosefamilien, og er oftast omvendt eggforma med svært små, men tydelege tenner, om lag alltid med ein svartraud kjertel i spissen, og kjertelen utgjer ein betydeleg del av tanna. Langsmed oversida av midtnerven og ofte litt ut på sidenervane sit det talrike, svartraude og tappforma kjertlar, ein spesiell karakter som skil Aronia (og ×Sorbaronia) frå andre buskar både i rosefamilien og elles. Blomane er kvite og sit i nokså diffuse halvskjermar. Fruktene (bærepler) er relativt små, det vil seie om lag 0,5 cm (opptil 0,7 cm) i diameter, og dei er snaue, blanke og om lag svarte som mogne. Frøa vert spreidde med fugl som et dei saftige bærepla.

Arten er truleg hovudsakleg diploid med grunntal x = 17 og kromosomtal 2n = 34. Plantar med tetraploide teljingar på 2n = 68 har molekylære markørar med innslag frå raudsurbær Aronia arbutifolia og kan difor heller vere hybridar mellom dei to artane, dvs. purpursurbær Aronia ×prunifolia. Teljingar er ikkje utførte på norsk materiale.

Svartsurbær er innført og vert dyrka som pryd- og bærplante. Arten forvillar seg i noko næringsrik skog, skogkantar, kratt og i vegkantar, men førebels berre i liten grad. Han er knytt til nemoral til boreonemoral sone. Arten blei først dokumentert i naturen i 2001 frå Sarpsborg (Østfold) og er seinare funnen i Ås (Akershus), Kristiansand (Vest-Agder), Rennesøy (Rogaland), Askvoll (Sogn og Fjordane) og nord til Ålesund og Aukra (Møre og Romsdal). Utbreiinga er truleg ikkje godt dokumentert av di ein har hatt ei feilaktig oppfatning av slekta i Noreg fram til sommaren 2023.

Svartsurbær kjem opphaveleg frå austlege Nord-Amerika, liksom den andre arten og hybridarten i slekta, og han er den arten som går lengst nord.

Inntil nyleg har ein trudd at det forvilla materialet av surbær i Noreg i hovudsak tilhøyrde to artar i slekta Aronia, nemleg svartsurbær Aronia melanocarpa og hybridarten purpursurbær Aronia ×prunifolia (sjå Elven mfl. 2022). Begge desse veks naturleg i Nord-Amerika saman med raudsurbær Aronia arbutifolia, den andre foreldrearten til purpursurbær. Ein revisjon av materialet har vist at vi ikkje har påliteleg dokumentert materiale av korkje raudsurbær eller purpursolbær i norsk natur, og at den mest spreiingsviljuge arten er den apomiktiske og kunstig framstilte hybriden storsurbær ×Sorbaronia mitschurinii (Elven og Hegre 2023). Svartsurbær er berre sikkert påvist eit par handfull gonger.

Hegre H og Elven R. Svartsurbær Aronia melanocarpa (Michx.) Elliott. www.artsdatabanken.no/Pages/366662. Lasta ned <dag.månad.år>