Strandkål Crambe maritima L.

Strandkål er ei fleirårig urt, opptil 70 cm høg (og oftast like brei eller breiare). Blad og stenglar er blågrøne (kålgrøne) og snaue. Blada er sukkulente og grovtanna eller grunt flika, og med karakteristisk krusete bladkant. Blomane sit i ein rikt greina skjermkvast, oftast med mange hundre blomar på kvar stengel, og blomestanden strekkjer seg lite i fruktstadiet. Begerblada er opprette til oppstigande. Kronblada er kvite og 6–10 mm lange. Frukta er svært karakteristisk. Veggdelen utviklar seg ikkje og sit som ein kort tapp mellom fruktskaftet og griffeldelen. Griffeldelen er kuleforma til eggforma, 6–12 mm brei og med eitt frø. Frukta opnar seg ikkje (nøttskulpe), men brekk av og blir spreidd med havstraumar. Ofte blir det òg sitjande att frukter på stengelen som brekk av på hausten og blir spreidd med vind og havstraumar.

Strandkål er tetraploid (sjeldan diploid) med grunntal x = 15 og kromosomtal 2n = 60 (30). Teljingar er ikkje utførte på norsk materiale.

Strandkål er heimleg og veks berre på havstrand, om lag berre på grovt substrat frå grov sand til rullestein. På rullesteinstrender kan han vere den einaste karplanten. Han er knytt til strender der det ligg att mykje tangrestar. Utbreiinga strekkjer seg frå nemoral til sørboreal sone. Arten er nokså vanleg langsmed kysten frå Østfold og Oslo til Karmøy (Rogaland), med meir spreidde førekomstar vidare nordover til Namsos (Nord-Trøndelag).

Arten er utbreidd i Nordvest-Europa frå Frankrike nord til Noreg og aust til Baltikum og Sør-Finland, og med eit separat delområde kring vestlege og nordlege Svartehavet. Han er ikkje funnen ved Middelhavet. Gapet mellom delområdet i Nordvest-Europa og det ved Svartehavet treng ei forklåring (men sjå òg austersjøreddik Cakile maritima subsp. baltica og vaid Isatis tinctoria).

Det mest særprega med den norske utbreiinga for strandkål er kor raskt ho har endra seg. Før år 1900 var arten berre kjent frå Oslofjord-området, frå Oslo sør til Hvaler (Østfold) og Larvik (Vestfold). Fram til 1920 hadde arten spreidd seg vidare til Skiensfjorden og Kragerø (Telemark) og med eitt funn på Sørlandet i Lillesand (Aust-Agder). I 1950 hadde han kome seg vidare til Lista i Farsund (Vest-Agder) og i 1980 til Rogaland (Jæren). Fram til 2000 hadde han spreidd seg til fleire stader i Hordaland og med to funn på 1980-talet i Sør-Trøndelag (Frøya og Trondheim). Fram til og med 2022 har han dukka opp både i Sogn og Fjordane og i Møre og Romsdal (fleire stader), og nordgrensa ligg no i Nord-Trøndelag (Namsos, 2021). Spreiinga nordover har truleg samanheng med klimaendringar, særleg med lengre vekstsesong.

Elven R og Hegre H. Strandkål Crambe maritima L. www.artsdatabanken.no/Pages/345540. Lasta ned <dag.månad.år>.